Is dit echt Europa?
– blog Marjolein Roelfsema –
Wandelen door het Romakamp
Altijd als mijn collega Anneke bij de projecten in Oost-Europa langsgaat, trotseert zij kou en ongedierte door te overnachten bij een Roma-gezin in een kamp. Onze lokale samenwerkingspartners verklaren haar voor gek, maar volgens Anneke is dit een unieke manier om met mensen in contact te komen. Begin november dwalen wij daarom via een fijnmazig net van kleiweggetjes door een Roma-kamp in Oekraïne op zoek naar een slaapplek voor Anneke. In het kamp wonen zo’n 10.000 mensen. Er zijn hutjes van allerlei makelij: veel klei, afvalmateralen en stukken hout, maar ook grotere stenen huizen. De verschillen tussen arm en minder arm onder de Roma zijn, na de val van het ijzeren gordijn, groter geworden. In de Sovjettijd had iedereen werk maar na het einde hiervan verloren veel Roma hun baan en inkomen. Jonge Roma, meestal mannen, trekken nu tijdelijk naar West-Europa om geld te verdienen waarvan ze betere huizen kunnen bouwen en hun gezinnen kunnen onderhouden. Dat lukt echter niet iedereen.
Wereld van tegenstellingen
Het is mooi weer dus de mensen zijn buiten. Vrouwen en mannen van onbestemde leeftijd met doorgroefde gezichten glimlachen naar ons. Blijde kinderen rennen achter ons aan en cirkelen om ons heen. Een groepje tieners heeft zich strategisch opgesteld op de hoek van een open ruimte die dienst doet als dorpsplein. Ze kijken ons wantrouwig aan. Hun strakke kleren, met viltstift getekende tatoeages, oorbellen en gestylde haren zijn in schril contrast met de modder, afgebladderde muren en brokken puin om hen heen. Op hun facebookpagina’s zie je hen vrolijk poseren voor kleurige wandkleden waardoor je een vertekend beeld krijgt. De armoede waarin ze leven, verhullen zij. Ook de kinderen zien er leuk en verzorgd uit met vlechtjes, oorbellen en stoere laarsjes. Ze zijn vrolijk, nieuwsgierig en vol energie. Maar als je goed kijkt, zie je dat ze te mager en te klein zijn voor hun leeftijd, met kringen onder de ogen en rotte tanden. En hoor je dat ze ’s nachts niet slapen vanwege de kou of pijn in hun buik vanwege de wormen.
De notenvrouwen
Een groepje stoere jochies neemt ons mee, dwars over een vuilstortplaats naar een gammel hutje, waar volgens hen de armste mensen van het kamp wonen. Een jonge moeder met haar twee kinderen en een kordate oudere vrouw die de oma blijkt te zijn, laten ons meteen binnen. Hier stikt het van de vliegen en de ruimte is van onder tot boven bezaaid met walnoten.
Er zijn behalve twee bedden die ook dienst doen als bank, een ingestorte kast en een tafeltje dat voor aanrecht moet doorgaan, geen meubels. Het oudste, ernstig vervuilde meisje ligt verlegen weggedoken onder een smoezelige deken. Het jongste kindje, dat nog geen jaar is, heeft al een operatie ondergaan en als er niet nog een volgt, heeft hij niet lang te leven. Maar er is geen geld voor, zegt de moeder. Als zijn truitje opgetrokken wordt, zien wij een wond met een roze uitstulping, alsof zijn darmpjes naar buiten komen. Het ziet er niet goed uit, zeker niet in combinatie met de smerige omgeving. De familie vergaart wat inkomen met het pellen en verkopen van de walnoten. Wat een veerkracht hebben deze mensen! Ze geven de moed niet op en proberen zo goed en zo kwaad als het kan in hun levensonderhoud te voorzien. Onze aanwezigheid en oprechte belangstelling doet ze goed. Ook het meisje overwint haar verlegenheid en kruipt onder de deken vandaan, aarzelend glimlachend. We vragen of we foto’s mogen maken. Hoewel veel Roma er niet van houden om gefotografeerd te worden, zijn deze mensen enthousiast. De oma poseert trots voor het huisje en het meisje heeft de grootste lol als ik het resultaat op mijn mobiele telefoon aan haar laat zien. We worden meegenomen voor een rondje langs de omliggende hutjes, want alle buren willen ons natuurlijk ook even gedag zeggen. Logeren gaat hier niet vanwege Anneke haar noten-allergie. Geschokt vanwege de ellendige omstandigheden nemen we daarom afscheid. Hoe is het mogelijk dat dit in Europa nog voorkomt? Hartverwarmend zijn de gastvrijheid en het doorzettingsvermogen van deze vrouwen. En indrukwekkend de onverwoestbare levenslust van de kinderen.